central government आज भारतीय समाजात महिला सक्षमीकरणाचे महत्त्व वाढत आहे. केंद्र सरकारने महिलांच्या आर्थिक, सामाजिक आणि शैक्षणिक विकासासाठी अनेक महत्त्वाकांक्षी योजना राबवल्या आहेत. या योजना महिलांना जन्मापासून ते वृद्धावस्थेपर्यंत प्रत्येक टप्प्यावर आधार देतात. या लेखात आपण केंद्र सरकारच्या प्रमुख महिला कल्याणकारी योजनांची विस्तृत माहिती घेणार आहोत.

मुख्य योजनांची विस्तृत माहिती

१. प्रधानमंत्री मातृ वंदना योजना (PMMVY)

योजनेचा उद्देश: गर्भवती महिला आणि आईंच्या आरोग्याची काळजी घेणे

या योजनेची सुरुवात २०१७ मध्ये करण्यात आली. यात गर्भवती महिलांना मातृत्वाच्या काळात आर्थिक सहाय्य दिले जाते. या योजनेअंतर्गत पात्र लाभार्थ्यांना ५,००० रुपयांची आर्थिक मदत दिली जाते. ही रक्कम दोन टप्प्यांत दिली जाते – गर्भधारणेच्या काळात आणि बाळंतपणानंतर. या पैशांचा वापर महिला पौष्टिक आहार, वैद्यकीय तपासणी आणि बाळाची काळजी घेण्यासाठी करू शकतात.

२. सुकन्या समृद्धी योजना

योजनेचा उद्देश: मुलींच्या भविष्यासाठी बचत आणि गुंतवणूक

२०१५ मध्ये सुरू केलेली ही योजना मुलींच्या शिक्षण आणि लग्नाच्या खर्चासाठी बचत करण्याची संधी देते. या योजनेत १० वर्षांखालील मुलींचे खाते उघडता येते. दरमहा किमान २५० रुपये ते जास्तीत जास्त १.५ लाख रुपये जमा करता येतात. सध्या या योजनेत ७.६ टक्के व्याजदर मिळतो. २१ वर्षांनी खाते परिपक्व होते आणि त्यावेळी मुलीला एकमुश्त रक्कम मिळते.

३. प्रधानमंत्री उज्ज्वला योजना

योजनेचा उद्देश: स्वच्छ स्वयंपाकासाठी गॅस कनेक्शन

या योजनेमुळे गरीब कुटुंबातील महिलांना मोफत एलपीजी गॅस कनेक्शन मिळते. आतापर्यंत १० कोटींहून अधिक महिलांना या योजनेचा लाभ मिळाला आहे. यामुळे महिलांना चुलीच्या धुरापासून मुक्ती मिळाली आहे आणि त्यांचे आरोग्य सुधारले आहे. रिफिल सिलेंडरसाठी देखील सवलतीचे दर लागू केले आहेत.

४. प्रधानमंत्री मुद्रा योजना

योजनेचा उद्देश: महिला उद्योजकत्व प्रोत्साहन

हा कार्यक्रम महिलांना स्वावलंबी बनवण्यासाठी डिझाइन केला गेला आहे. या योजनेत तीन श्रेणी आहेत – शिशु (५० हजार रुपयांपर्यंत), किशोर (५ लाख रुपयांपर्यंत) आणि तरुण (१० लाख रुपयांपर्यंत). योजनेच्या ६८ टक्के लाभार्थी महिला आहेत. या योजनेमुळे महिलांना स्वतःचा व्यवसाय सुरू करण्यात मदत मिळते आणि ते आर्थिकदृष्ट्या स्वतंत्र होतात.

५. प्रधानमंत्री आवास योजना – ग्रामीण

योजनेचा उद्देश: पक्के घराचे स्वप्न साकार करणे

ग्रामीण भागातील बेघर कुटुंबांना पक्के घर देण्यासाठी ही योजना सुरू करण्यात आली. या योजनेत महिलांना विशेष प्राधान्य दिले जाते. एकूण लाभार्थ्यांपैकी ७३ टक्के महिलाच आहेत. घर महिलेच्या नावावर नोंदवले जाते, ज्यामुळे तिला मालकी हक्क मिळतो. या योजनेत सपाट भागात १.२ लाख रुपये आणि डोंगराळ भागात १.३ लाख रुपयांची आर्थिक मदत दिली जाते.

६. पीएम विश्वकर्मा योजना

योजनेचा उद्देश: कुशल कामगारांचे सक्षमीकरण

पारंपारिक कारागीर आणि हस्तकलेतील तज्ञांना आधुनिक तंत्रज्ञानाशी जोडण्यासाठी ही योजना सुरू करण्यात आली. या योजनेत महिलांना प्राधान्य दिले जाते. कुशलता विकास प्रशिक्षण, टूलकिट प्रोत्साहन आणि क्रेडिट सपोर्ट दिला जातो. पहिल्या टप्प्यात १ लाख रुपये आणि दुसऱ्या टप्प्यात २ लाख रुपयांपर्यंत कर्ज मिळू शकते.

योजनांचे फायदे

आर्थिक स्वातंत्र्य: या योजनांमुळे महिलांना आर्थिक स्वावलंबन मिळते आणि ते कुटुंबाच्या उत्पन्नात योगदान देऊ शकतात.

सामाजिक सुरक्षा: गर्भावस्थेपासून ते वृद्धावस्थेपर्यंत महिलांना सामाजिक सुरक्षा मिळते.

शिक्षण प्रोत्साहन: मुलींच्या शिक्षणासाठी वित्तीय आधार मिळतो.

आरोग्य सुविधा: मातृ आणि बाल आरोग्याची काळजी घेतली जाते.

अर्ज प्रक्रिया

या योजनांसाठी अर्ज करण्यासाठी सामान्यतः खालील कागदपत्र आवश्यक असतात:

• आधार कार्ड
• राशन कार्ड
• बँक पासबुक
• निवास प्रमाणपत्र
• उत्पन्न प्रमाणपत्र
• फोटो
• मोबाइल नंबर

अर्ज ऑनलाइन किंवा संबंधित कार्यालयात भरता येतो. जवळच्या कॉमन सर्व्हिस सेंटर (CSC) मध्ये देखील मदत मिळू शकते.

केंद्र सरकारच्या या कल्याणकारी योजना महिलांच्या जीवनात सकारात्मक बदल घडवून आणत आहेत. या योजनांचा योग्य वापर करून महिला आपले आणि आपल्या कुटुंबाचे भविष्य उज्ज्वल बनवू शकतात. महत्त्वाचे म्हणजे, या योजनांची अधिकृत माहिती संबंधित सरकारी वेबसाइटवरून घेणे आणि तज्ञांचा सल्ला घेऊन निर्णय घेणे.

---

अस्वीकरण: वरील माहिती इंटरनेट प्लॅटफॉर्मवरून घेण्यात आली आहे. आम्ही या बातमीच्या १००% सत्यतेची हमी देत नाही. कृपया योजनांसाठी अर्ज करण्यापूर्वी अधिकृत सरकारी वेबसाइट भेट द्या आणि सविस्तर माहिती घेऊन सोच-समजून पुढील प्रक्रिया करा