senior citizens train tickets भारतीय रेल्वे ही देशातील सर्वात मोठी आणि स्वस्त वाहतूक व्यवस्था आहे. अनेक दशकांपासून रेल्वेने देशाच्या कानाकोपऱ्यातील लोकांना जोडण्याचे काम केले आहे. या व्यापक नेटवर्कमुळे लाखो लोकांना दररोज प्रवास करण्याची सुविधा मिळते. विशेषतः वरिष्ठ नागरिकांसाठी रेल्वेने अनेक वर्षे तिकीट दरात सवलत देऊन त्यांच्या प्रवासाला परवडणारे बनवले होते.

कोविड-19 पूर्वीची सवलत व्यवस्था

महामारीपूर्वी भारतीय रेल्वेमध्ये वरिष्ठ नागरिकांसाठी एक उत्तम सवलत योजना होती. या योजनेअंतर्गत 60 वर्षांवरील पुरुषांना 40% सवलत मिळत होती, तर 58 वर्षांवरील महिलांना 50% सवलत दिली जात होती. ही सवलत मेल, एक्सप्रेस, राजधानी, शताब्दी, दुरंतो, जनशताब्दी अशा प्रमुख गाड्यांमध्ये लागू होती.

तिकीट बुकिंग करताना वयाचा पुरावा दाखवणे आवश्यक होते. ऑनलाइन तिकीट तसेच काउंटरवर या सवलतीचा लाभ घेता येत होता. बुकिंग करताना “Avail Concession” हा पर्याय निवडावा लागत होता. या व्यवस्थेमुळे लाखो वृद्ध नागरिकांना आर्थिक आराम मिळत होता.

कोविड-19 नंतरचे बदल

2020 मध्ये कोविड-19 महामारीने जगभरात हाहाकार माजवला. या काळात रेल्वे प्रशासनाने प्रवाशांच्या सुरक्षिततेचा विचार करून अनेक सुविधा तात्पुरत्या स्वरूपात बंद केल्या. वरिष्ठ नागरिकांची सवलत देखील यामध्ये समाविष्ट होती. रेल्वे बोर्डाने स्पष्ट केले की सध्या या सवलती पुन्हा सुरू करण्याची कोणतीही योजना नाही.

सरकारी अधिकाऱ्यांनी यासाठी दिलेले कारण असे होते की रेल्वे आधीच प्रवाशांना 50% पर्यंत अनुदान देत आहे, त्यामुळे अतिरिक्त सवलत देणे आर्थिकदृष्ट्या शक्य नाही. IRCTC च्या वेबसाइटवर आता वरिष्ठ नागरिकांसाठी कोणताही सवलत पर्याय उपलब्ध नाही.

2025 मधील भ्रामक बातम्या

2025 मध्ये सोशल मीडियावर अनेक पोस्ट आणि व्हिडिओ व्हायरल झाले ज्यामध्ये असा दावा करण्यात आला की रेल्वेने वरिष्ठ नागरिकांना 50% सवलत पुन्हा सुरू केली आहे. या बातम्यांमुळे वृद्ध प्रवाशांमध्ये नवी आशा निर्माण झाली. परंतु प्रत्यक्षात रेल्वे किंवा सरकारकडून अशी कोणतीही अधिकृत घोषणा झाली नाही.

रेल्वे मंत्र्यांनी संसदेत स्पष्टपणे सांगितले की सध्या वरिष्ठ नागरिक सवलत पुनर्स्थापित करण्याची योजना नाही. IRCTC पोर्टल आणि काउंटर दोन्ही ठिकाणी तिकीटाचे दर सामान्य आहेत. 2025-26 च्या अर्थसंकल्पातही या विषयी कोणतीही तरतूद करण्यात आली नाही.

पात्रता आणि प्रक्रिया

कोविड-19 पूर्वी वरिष्ठ नागरिक सवलत मिळवण्यासाठी काही विशिष्ट नियम होते. पुरुष प्रवाशांचे वय किमान 60 वर्षे असावे लागत होते, तर महिलांसाठी ही मर्यादा 58 वर्षे होती. तिकीट बुक करताना वयाचा पुरावा देणे अनिवार्य होते. प्रवासादरम्यान देखील वयाचे प्रमाणपत्र सोबत ठेवावे लागत होते जेणेकरून आवश्यकतेनुसार रेल्वे कर्मचारी तपासणी करू शकतील.

इतर प्रवाशांना मिळणाऱ्या सवलती

रेल्वे केवळ वरिष्ठ नागरिकांनाच नाही तर समाजातील इतर कमकुवत वर्गांनाही सवलत देते. दिव्यांग प्रवाशांना 75% पर्यंत सवलत मिळते. कॅन्सर, मूत्रपिंड, हृदयरोग यासारख्या गंभीर आजारांच्या रुग्णांसाठी देखील स्वतंत्र सवलत आहे. दृष्टिबाधित प्रवासी आणि मानसिकदृष्ट्या अपंग व्यक्तींनाही मोठी सवलत दिली जाते.

2025 मधील नवे तिकीट नियम

2025 मध्ये रेल्वेने तिकीट संबंधित अनेक नवीन धोरणे लागू केली आहेत. 1 मे 2025 पासून तिकीट रद्दीकरण शुल्कात बदल झाले आहेत. तिकीट बुकिंगचा कालावधी 120 दिवसांवरून 60 दिवसांवर आणण्यात आला आहे. वेटिंग तिकीटवर प्रवास पूर्णपणे प्रतिबंधित करण्यात आला आहे. रद्दीकरणावर किमान शुल्क लागू करण्यात आले आहे.

सवलतीचे फायदे आणि मर्यादा

जर रेल्वे पुन्हा वरिष्ठ नागरिकांना सवलत देते तर वृद्धांना प्रवासात थेट आर्थिक आराम मिळेल. त्यांचा प्रवास स्वस्त आणि सुलभ होईल. मेल, एक्सप्रेस, राजधानी, शताब्दी अशा गाड्यांमध्ये सवलत मिळाल्यास मोठ्या प्रमाणावर फायदे होतील. परंतु सध्या सवलत बंद असल्यामुळे वृद्धांना सामान्य भाडे भरावे लागते.

सरकार आणि रेल्वेवर सतत दबाव आहे की त्यांनी वरिष्ठ नागरिकांसाठी तिकीट सवलत पुन्हा सुरू करावी. 2025-26 च्या अर्थसंकल्पातही यावर चर्चा झाली, परंतु कोणताही अंतिम निर्णय झाला नाही. रेल्वेची आर्थिक परिस्थिती पाहता सध्या सवलत पुनर्स्थापित करणे शक्य वाटत नाही.

सुप्रीम कोर्टातही हा मुद्दा उपस्थित झाला, परंतु न्यायालयाने निर्णय रेल्वेवर सोडला. अनेक सामाजिक संघटना आणि राजकीय पक्षांनी या सवलती पुन्हा सुरू करण्याची मागणी केली आहे.

वरिष्ठ नागरिकांना रेल्वे तिकिटात सवलत मिळणे हा एक महत्त्वाचा सामाजिक मुद्दा आहे. महामारीमुळे बंद झालेली सवलत अजूनही पुनर्स्थापित झालेली नाही. 2025 मध्ये व्हायरल झालेल्या बातम्या पूर्णपणे खऱ्या नाहीत. सरकारी अधिकारी म्हणतात की रेल्वे आर्थिक कारणांमुळे सध्या ही सवलत देऊ शकत नाही.

तथापि, लोकांच्या मागणीमुळे आणि राजकीय दबावामुळे भविष्यात ही सवलत पुन्हा सुरू होण्याची शक्यता नाकारता येत नाही. परंतु तोपर्यंत वरिष्ठ नागरिकांना तिकिटाचे पूर्ण भाडे भरावे लागेल. कोणत्याही अधिकृत घोषणेपर्यंत या विषयावर सावधगिरी बाळगणे आवश्यक आहे.

---

अस्वीकरण: वरील माहिती आम्ही इंटरनेट प्लॅटफॉर्मवरून घेतली आहे, आम्ही या बातमीच्या 100% सत्यतेची हमी देत नाही, त्यामुळे कृपया काळजीपूर्वक विचार करून पुढील प्रक्रिया करा.