monsoon महाराष्ट्र राज्यातील नाशिक जिल्ह्यासह अनेक भागांमध्ये मे महिन्यात बेमोसमी पावसाने व्यापक प्रभाव पाडला आहे. हा पाऊस ऐतिहासिक दृष्टीने अत्यंत असामान्य होता, कारण गेल्या शंभर वर्षांच्या कालावधीत मे महिन्यात एवढ्या मोठ्या प्रमाणात कधीच पाऊस झाला नव्हता. या अवकाळी पावसाचे दुहेरी परिणाम दिसून आले आहेत – एकीकडे पाणीटंचाईची समस्या तात्पुरती सुटली आहे, तर दुसरीकडे कृषी क्षेत्रातील नुकसान मोठ्या प्रमाणात झाले आहे.

पाणी संकटावर तात्पुरता उपाय

या अप्रत्याशित पावसामुळे संपूर्ण प्रदेशातील नदी, नाले आणि विहिरींच्या पाणी पातळीत लक्षणीय वाढ झाली आहे. उन्हाळ्यात सामान्यतः पाणीटंचाईने त्रस्त असणारे नागरिक यावेळी या समस्येपासून तात्पुरते मुक्त झाले आहेत. भूजल पातळीत झालेली ही वाढ पुढील काही काळासाठी पाणी पुरवठ्यात मदत करेल, असे तज्ञांचे मत आहे.

परंतु या सकारात्मक पैलूच्या बरोबरच अनेक गंभीर समस्या निर्माण झाल्या आहेत. विशेषतः कृषी क्षेत्रातील नुकसान चिंताजनक आहे.

कृषी क्षेत्रावरील गंभीर परिणाम

मे महिन्यातील हा बेमोसमी पाऊस शेतकऱ्यांसाठी मोठ्या संकटाचे कारण बनला आहे. शेतीच्या मशागतीची कामे या पावसामुळे पूर्णपणे खोळंबली गेली. अनेक ठिकाणी गारपिटीच्या तडाख्याने पिकांचे मोठे नुकसान झाले आहे. काही गावांमध्ये तर संपूर्ण पिके वाहून गेली आहेत.

कांदा उत्पादक शेतकऱ्यांची विशेष अडचण झाली आहे. काढणीच्या टप्प्यात असलेला उन्हाळी कांदा हा पाऊस आणि ओलावा सहन करू शकत नाही. परिणामी अनेक शेतकऱ्यांचे संपूर्ण पीक अक्षरशः मातीमोल झाले आहे. कांदा साठवणुकीसाठी बांधलेल्या चाळी आणि पशुधनाच्या गोठ्यांचेही मोठे नुकसान झाले आहे.

त्याचप्रमाणे द्राक्ष बागायतदारांची देखील दुर्दशा झाली आहे. अनेक द्राक्ष बागा उद्ध्वस्त झाल्या आहेत आणि शेतकऱ्यांच्या कष्टाचे फळ हिरावून गेले आहे.

पावसाचा कालावधी आणि तीव्रता

सात मे ते अठ्ठावीस मे या कालावधीत जवळपास एक महिना सतत पावसाची स्थिती राहिली. या दीर्घकालीन पावसामुळे सुरुवातीला असे वाटले होते की यावर्षी मान्सून लवकर दाखल होईल. हवामान अभ्यासक पंजाब डक यांनीही मान्सूनच्या लवकर आगमनाचे संकेत दिले होते.

हवामान तज्ञांचे मतभेद

नाशिक जिल्ह्यातील हवामान अभ्यासक दिपक जाधव (कृषी पदवीधर, कृषी विद्यापीठ राहुरी) यांनी मात्र वेगळे मत मांडले आहे. त्यांच्या मते जून महिन्यात पावसाचा खंड पडेल आणि कोरडी परिस्थिती निर्माण होईल.

त्यांनी तीन वेगवेगळ्या मॉडेलचे विश्लेषण करून अंदाज वर्तवले आहेत:

• जी.एफ.एम मॉडेल – 7 जून
• जी.एफ.एस मॉडेल – 21 जून
• इ.सी.एम.डब्लू.एफ मॉडेल – 15 जून

या सर्व मॉडेल्सनुसार जून महिन्यात पावसाची शक्यता कमी आहे.

मान्सूनच्या आगमनातील विलंब

जरी मान्सून महाराष्ट्रात लवकर दाखल झाला असला तरी, चक्रीवादळ आणि कमी दाबाच्या पट्ट्यामुळे तो पुढे सरकत नाही. यामुळे नियमित पावसाळ्यातील पाऊस एक ते दीड महिना लांबण्याची शक्यता आहे.

परंतु श्री. जाधव यांनी स्थानिक रडारच्या आधारे सात ते दहा जून या कालावधीत पुन्हा मुसळधार पावसाची शक्यता वर्तवली आहे. त्यांचा मे महिन्यातील पावसाचा अंदाज अचूक ठरला असल्याने त्यांच्या या भविष्यवाणीकडे लक्ष वेधले जात आहे.

शेतकऱ्यांसाठी सुचना

या परिस्थितीत हवामान तज्ञ शेतकऱ्यांना सल्ला देत आहेत की पेरणीपूर्व मशागत करताना शेणखत आणि सेंद्रिय खताचे योग्य व्यवस्थापन करावे. पावसात खंड पडल्यास लवकर पेरणी करणाऱ्या शेतकऱ्यांना पुढील धोक्यांचा विचार करून नियोजन करावे.

जून महिना संपूर्णपणे कोरडा जाण्याची शक्यता लक्षात घेता, शेतकऱ्यांनी पाणी व्यवस्थापनाचे नियोजन आत्तापासूनच करावे. सिंचनाच्या पर्यायी पद्धतींचा विचार करणे आवश्यक आहे.

या अवकाळी पावसाने महाराष्ट्रातील कृषी परिस्थितीत मिश्र चित्र निर्माण केले आहे. एकीकडे पाणी संकट तात्पुरते सुटले असले तरी, दुसरीकडे कृषी नुकसान मोठ्या प्रमाणात झाले आहे. पुढील काळात हवामानाच्या गतीवर लक्ष ठेवून योग्य नियोजन करणे गरजेचे आहे. शेतकऱ्यांना या परिस्थितीत धैर्य धरून पुढील पावसाळ्याची तयारी करावी लागेल.

---

अस्वीकरण: वरील माहिती इंटरनेट प्लॅटफॉर्मवरून घेण्यात आली आहे. आम्ही या बातमीच्या शतप्रतिशत सत्यतेची हमी देत नाही. त्यामुळे कृपया सविचार विचार करून पुढील कार्यवाही करावी.